Текст слайда: SIRT HODISALARI. ADSORBSIYA
Текст слайда: Ma`rusaning maqsadlari Sirt hodisalari sirt yuzasida kechib, ma`lum qonun — qoidalarga bo`ysinadi. Bu qoidalarni o`rganishda sirt energiyasining o`zgarishi, adsorbsiya o`tishi sharoitlari, unung miqdorini aniqlash ko`riladi. Ko`pchilik biologik jarayonlar to`qimalar yuzasida, membranalar chegarasida yuz beradi va adsorbsiya jarayonidan boshlanadi. Oziq-ovqat hazm bo`lishi, nafas olish, fermentlarning faoliyati, dorivor moddalarning singishi va b. adsorbsiya qonun-qoidalariga bo`ysinadi. Shu qonun-qoidalarni o`rganish ushbu ma`ruzaning asosiy vazifasi hisoblanadi.
Текст слайда: Ko`riladigan masalalar Sirt hodisalari. Asosiy tushunchalar va qonuniyatlar Adsorbsiya yuz beradigan yuzalar Sirt hodisalarining kelib chiqishi Sirt hodisalarining tibbiy-biologik ahamiyati Adsorbsiya, absorbsiya va hemosorbsiya Sirt taranglikni adsorbsiyaga ta`siri Adsorbsiya miqdorini baholash Tanlab adsorbsiyalash va xromatografiya
Текст слайда: Sirt hodisalari. Asosiy tushunchalar va qonuniyatlar. Kimyoda moddaning dispers holati va sirt hodisalarini o`rganuvchi bo`lim kolloid kimyo deyiladi. Dispers sistema zarrachalarining o`lchami va unga teskari bo`lgan kattalik — disperslikdir. Sirt yuzasining S moddaning massasi m yoki hajmiga V nisbati solishtirma sirt So deyiladi: S S So= ——— cm2 /g ; So= ——— cm2/ml m V
Текст слайда: Sirt hodisalari. Asosiy tushunchalar va qonuniyatlar. Sirt hodisalari — bu fazalar chegarasida sodir bo`ladigan va fazalar o`zaro ta`siri natijasida yuzaga keladigan jarayonlardir. Sirt yuzasining birligiga sirt energiyasining nisbati sirt taranglik deyiladi. G = ———; Dj /cm2 G= S; Dj S G — sirt energiyasi ; S — sirt yuzasining kattaligi; — sirt taranglik koeffitsienti
Текст слайда: Sorbsiya jarayonlari Ikki fazani bir-biridan ajratib turuvchi satx yuzasida modda konsentratsiyasini o`zgarishi adsorbsiya deyiladi. Yutuvchi modda — adsorbent Yutiluvchi modda — adsorbtiv Gazlar yutilishi -absorbsiya Adsorbent va adsorbtiv o`rtasida kimyoviy bog` hosil bo`lishi bilan boradigan adsorbsiya — hemosorbsiya deyiladi. Sorbsiyaga teskari bo`lgan jarayon — desorbsiya
Текст слайда: Adsorbsiya yuz beradigan yuzalar. Gaz — suyuqlik. Gaz — qattiq modda Suyuqlik — suyuqlik. Suyuqlik — qattiq modda Odam organizmida: Hujayralar va hujayra yadrolari, protoplazmalar, organizm va muhit orasidagi sirt chegarasi va ularda boradigan hodisalar: yog`lar harakati va xazm qilish jarayonlari, fermentlarning faoliyati, oqsil biosintezi va boshqalar.
Текст слайда: Harakatsiz sirtdagi adsorbsiyaga ta`sir etuvchu omillar 1. Adsorbent va adsorbtiv tabiati 2. Adsorbentning disperslik darajasi 3. Adsorbtivning konsentratsiyasi yoki bosimi 4. Harorat 5. Erituvchining tabiati
Текст слайда: Adsorbsiya miqdorini baholash Solishtirma adsorbsiya — adsorbentning 1 cm2 yuzasiga yoki 1 g massasiga yutilgan moddaning mol miqdoridir: X X Г = ——- mol/cm2 ; Г = ——- mol/g S m Harakatsiz satxdagi adsorbsiya uchun X Freyndlix tenglamasi: X Г = ——- = K·C1/n Г = ——- = K ·P1/n m m
Текст слайда: Adsorbsiya miqdorini baholash Freyndlixning tog`ri chiziq tenglamasi: X lg ——- = lgK +1/n lgC m Adsorbsiya izotermasi lg K lg C lg x/m ) tg = 1/n
Текст слайда: Adsorbsiya miqdorini baholash Harakatsiz satxdagi adsorbsiya uchun Lengmur tenglamasi: bC Г — adsorbsiya miqdori Г = Г ———— Г — maksimal adsorbsiya 1+ bC C — modda konsentratsiyasi Kichik konsentratsiyalar uchun: Г = Г · bC Katta konsentratsiyalar uchun: Г = Г
Текст слайда: Adsorbsiya miqdorini baholash Lengmurning monoqavatli adsorbsiya izotermasi: Г II III I С
Текст слайда: Sirt taranglik va sirt faolligi Suyuqlikning sirt tarangligini kamaytiruvchi moddalar — sirt faol moddalar deyiladi: moylar, yog`lar, spirtlar va boshqa organik moddalar. Suyuqlikning sirt tarangligini oshiruvchi moddalar — sirt nofaol moddalar deyiladi: tuzlar va boshqa elektrolitlar. Modda konsentratsiyasi o`zgarganda sirt taranglik o`zgarishini ko`rsatuvchi kattalik sirt faolligi deyiladi: d / dC
Текст слайда: Adsorbsiya miqdorini baholash Harakatli satx uchun Gibss tenglamasi: C d C — modda konsentratsiyasi Г = — ——- · ———- R — universal gaz doimiysi RT dC T — absolut harorat d ———- < 0 — adsorbsiya musbat dC d ———- > 0 — adsorbsiya manfiy dC
Текст слайда: Dyuklo-Traube qoidasi Ham gidrofil, ham gidrofob guruxlarni tutgan moddalar difil moddalar deyiladi. Dyuklo-Traube qoidasi: difil organik moddalar zanjirini har bir — CH2 — guruxga uzayishida, ularni musbat adsorbsiyada ishtirok etish hususiyati 2-3 barobarga ortadi.